Jakie wiertła wybierać? Praktyczny przewodnik po temacie

Właściwy dobór wiertła jest gwarancją poprawnego wykonania wielu prac – nie ma w tym zdaniu niczego odkrywczego. A jednak wciąż wiele osób ma problem z wyborem odpowiedniego wiertła, zwłaszcza jeśli chodzi o amatorów. Postanowiliśmy ułatwić to zadanie, przygotowując praktyczne kompendium wiedzy na ten temat. Jakie są rodzaje wierteł? Jakie wiertła wybierać? Na te i inne pytania odpowiadamy w naszym najnowszym artykule.

Budowa wiertła – podstawowe informacje

Wiertła to narzędzia skrawające przeznaczone do wykonywania otworów w pełnym materiale, chociaż istnieje również możliwość pracy w otworze wcześniej wykonanym – nazywamy to powiercaniem. Skupmy się jednak na moment na budowie wiertła. To możemy podzielić zasadniczo na dwie części:

• Część robocza – znajduje się od czoła wiertła do końca rowka wiórowego. W swojej części prowadzącej dzieli się dodatkowo na część chwytową (część chwytową dołącza się do wiertarki bądź obrabiarki, której konstrukcja umożliwia utrzymanie wiertła w stabilnej pozycji) oraz część skrawającą. W tej części znajdują się rowki wiórowe, które na zewnętrznej części posiadają tzw. łysinki. Na powierzchni łysinki można zmierzyć zbieżność części prowadzącej w kierunku chwytu wynoszącą:

– dla Ø2÷6 mm – zbieżność 0,04÷0,06 mm,
– dla średnic powyżej Ø6 – zbieżność 0,05÷0,10 mm, na odcinku 100 mm.

Warto podkreślić, że wykonanie stożka w części prowadzącej podyktowane jest ryzykiem „zakleszczania się” wiertła. Taka sytuacja może mieć miejsce zwłaszcza w otworach o dużych średnicach.

• Część skrawająca – w tej części możemy wyróżnić krawędź skrawającą, która jest główną częścią obróbkową (zaznaczamy, że jej kąt dla stali oraz żeliwa wynosi 118°), powierzchnię przyłożenia (jest zawsze obniżona od części skrawającej), rowek wiórkowy (jego rolą jest odprowadzanie wiórków na zewnątrz otworu, aby można było skutecznie wiercić), łysinkę (ta pomaga utrzymać stabilizację wiertła w otworze), ścin (jest pierwszą częścią, która ma kontakt z materiałem, więc musi być odpowiednio trwała).

Rodzaje wierteł – cała widza w pigułce

Dobór wiertła do danego zadania może nastręczyć problemu nawet doświadczonemu fachowcowi. Zwłaszcza że wykonanie otworów pod konkretne gwinty wymaga dużej staranności. Aby para gwintów spełniała swoje zadanie, konieczne jest ich dokładne dopasowanie – a tutaj potrzeba wiedzy na temat materiału, z którym się pracuje. Zacznijmy nasz poradnik od kluczowego pytania: czym jest wiertło? To powszechnie wykorzystywane narzędzie, z którego pomocą można wykonywać otworu w różnego rodzaju powierzchniach przy pomocy wiertarki lub innej obrabiarki bazującej na napędzie obrotowym. Ze względu na chwyty, zastosowanie oraz konstrukcję wyróżniamy kilka rodzajów wierteł:

Wiertła kręte – to zdecydowanie najpopularniejszy rodzaj wierteł, którego budowa pozostała niezmienna od ponad 150 lat. Tutaj mamy do czynienia z dwoma zwojami ułożonymi śrubowo i zakończonymi ostrzami skrawającymi. Tutaj za odprowadzanie wiórów powstałych w trakcie wiercenia odpowiadają dwa równoległe rowki.
Wiertła płaskie – często nazywa się je również wiertłami piórkowymi. Jako charakterystyczną cechę zdecydowanie można podać otwory o większej średnicy (nawet do 45 mm) niż w przypadku wierteł krętych. Tutaj mamy do czynienia z niezwykle prostą konstrukcją, która opiera się po prostu na dwóch ostrzach ułożonych prosto. Warto zwrócić również uwagę, że posiadają rowków odprowadzających wióry.
Wiertła spiralne – najważniejszą cechą jest możliwość wiercenia otworów o dużym przekroju i głębokości sięgającej nawet 70 cm. Budowa jest bardziej złożona niż w przypadku wierteł płaskich – wiertła spiralne posiadają bowiem zwój z rowkami wiórowymi zakończony ostrzem. Do tego wyposażone są w stożek centrujący, którego zadaniem jest stabilizowanie wiertła podczas wiercenia, dla zachowania większej kontroli i bezpieczeństwa.

Jak dobrać wiertło do materiału?

Wiertła dzielimy nie tylko ze względu na budowę. Kolejna klasyfikacja wierteł dotyczy rodzaju materiału poddawanego obróbce. Wyróżniamy zatem wiertła do metalu, drewna oraz betonu – każde posiada swoje unikalne cechy. Zdecydowanie nie odradzamy eksperymentowania z wyborem wiertła nieadekwatnego do materiału, ponieważ nie jest to efektywne, a do jest po prostu niebezpieczne – zarówno dla samego sprzętu, jak i dla użytkownika. Tutaj wyróżniamy:

Wiertła do drewna – tego typu modele wyposażone są najczęściej w specjalny stożek centrujący ze względu na częstą konieczność wiercenia na dużej głębokości. Do tego takie rozwiązanie pozwala na większą kontrolę wiertła i mniejsze ryzyko zniszczenia materiału.
Wiertła do metalu – wiercenie w metalu wymaga wiertła o dużo większej wytrzymałości. Tutaj materiałem wykorzystywanym do produkcji wierteł najczęściej są stal szybkotnąca lub stal kobaltowa HSS (High Speed Steel). Warto jednak dodać, że w niektórych wiertłach stosuje się również stal powlekaną tytanem, która również wyróżnia się ogromną wytrzymałością w trakcie pracy.
Wiertła do betonu – beton jest dość specyficznym materiałem, który wymaga naprawdę solidnego wiertła. Te muszą być niezwykle wytrzymałe i stabilne. W przypadku wierteł do betonu ostrza najczęściej wykonane są ze sprasowanej mieszaniny węglików wolframu, kobaltu lub tytanu.

Warto w tym miejscu powiedzieć kilka słów na temat samej wiertarki. Pamiętaj, że wybierając wiertła, musisz zwrócić uwagę na rodzaj uchwytu (końcówki mocowanej) wiertarki lub obrabiarki. Tutaj najbardziej popularne to chwyt wtykowy ¼ cala, chwyt walcowy, chwyt SDS Plus, sześciokątny lub walcowy z trzema płaszczyznami. Radzimy zapoznanie się z tym na etapie dokonywania zakupu, żeby później nie pluć sobie w brodę.

Na co zwrócić uwagę, dobierając odpowiednie wiertło?

Dobierając odpowiednie wiertło do danego materiału, warto zwrócić uwagę na kilka dodatkowych cech. W przypadku wiertła do drewna ciekawą opcją są nie tylko wiertła kręte (służące do wykonywania otworów walcowych – są dostępne w dwóch wersjach: wiertła jednolite oraz łączone), ale także wiertła do drewna płaskie (zwane piórkowymi lub łopatkowymi). Te są nieocenione w przypadku wiercenia otworów o większych średnicach, np. do 45 milimetrów. Wadą jest fakt, że charakteryzują się mniejszą precyzją, niż wiertła kręte.

Z kolei wiertła do metalu warto dokładnie dobierać do materiału, w którym będzie się wiercić. W ten sposób postawisz na najefektywniejszą pracę. Wiertło uniwersalne możesz dobrać po prostu do metalu, jak również do tworzyw sztucznych. Do tego z powodzeniem mogą wykonywać wiercenia w materiałach takich jak miedź, aluminium, mosiądz oraz pozostałych materiałach miękkich. Jednak do twardych metali lepiej wybrać wiertło z tytanu (powleczone azotkiem tytanu) – to umożliwia wiercenie nawet w najtwardszych materiałach takich jak brąz utwardzony, czy żeliwo ciągliwe. Podobnie w przypadku wierteł kobaltowych. Wyróżnia je sześciokrotnie większa twardość niż w przypadku wierteł konwencjonalnych ze stali.

Jeśli natomiast chodzi o wiertła do betonu, to jednym z najpopularniejszych wyborów są wiertła widiowe (z węglików spiekanych) dedykowane wiertarkom udarowym. Można nimi wiercić w dowolnym materiale naturalnym, zaś średnica mieści się zazwyczaj w przedziale 3-13 mm. Wiertła koronkowe stosuje się głównie do wiercenia w betonie, asfalcie oraz kamieniu. Natomiast do jednych z najcięższych zadań najlepiej wybrać wiertła diamentowe. Doskonale sprawdzają się do wiercenia w:

• betonie,
• murze,
• żelbetonie,
• czy kamieniach naturalnych.

Do tego, w zależności od rozmiaru, można je stosować względem wierceń precyzyjnych, jak i większych otworów. Najważniejsza zaleta? Z pewnością fakt, że są praktycznie niezniszczalne. Wszystko dlatego, że nawet po wymagających pracach można regenerować ostrze.